Άκουσε το άρθρο
Το κοινωνικό κράτος είναι η ευθύνη της πολιτείας να εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής. Είναι οι πολιτικές και οι θεσμοί που προστατεύουν το δικαίωμα στην υγεία, την παιδεία, την εργασία και την κοινωνική ασφάλιση. Δεν αφορά μόνο παροχές ή επιδόματα, αλλά τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται μια κοινωνία με γνώμονα τη δικαιοσύνη και την ισότητα.
Έτσι το κράτος αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Τι περιλαμβάνει το κοινωνικό κράτος
Το κοινωνικό κράτος εκφράζεται κυρίως μέσα από:
- τη δημόσια υγεία, με πρόσβαση όλων σε ιατρική περίθαλψη,
- τη δημόσια παιδεία, ώστε η μόρφωση να μην εξαρτάται από το εισόδημα,
- την κοινωνική ασφάλιση (συντάξεις, αναπηρικές παροχές),
- την προστασία της εργασίας και τα επιδόματα ανεργίας,
- τη στήριξη ευάλωτων ομάδων (άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι, μονογονεϊκές οικογένειες).
Στον πυρήνα του, το κοινωνικό κράτος αναγνωρίζει ότι η αγορά από μόνη της δεν μπορεί να καλύψει δίκαια όλες τις ανθρώπινες ανάγκες.
Για ποιους είναι το κοινωνικό κράτος;
Ένα συχνό λάθος είναι η αντίληψη ότι το κοινωνικό κράτος απευθύνεται μόνο στους φτωχούς ή στους ανέργους. Στην πραγματικότητα, αφορά ολόκληρη την κοινωνία.
- Οι οικονομικά ασθενέστεροι το χρειάζονται για επιβίωση.
- Η μεσαία τάξη το αξιοποιεί για ασφάλεια και σταθερότητα.
- Ακόμη και οι οικονομικά ισχυρότεροι ωφελούνται έμμεσα, καθώς μια κοινωνία με λιγότερες ανισότητες είναι πιο σταθερή, παραγωγική και ασφαλής.
Το κοινωνικό κράτος λειτουργεί προληπτικά: δεν περιμένει την κοινωνική κατάρρευση για να παρέμβει, αλλά προσπαθεί να τη μειώσει πριν εκδηλωθεί.
Είναι φιλανθρωπία ή δικαίωμα;
Το κοινωνικό κράτος δεν είναι φιλανθρωπία. Είναι θεσμοθετημένο κοινωνικό δικαίωμα. Οι πολίτες δεν «παίρνουν βοήθεια», αλλά λαμβάνουν υπηρεσίες που χρηματοδοτούνται συλλογικά μέσω της φορολογίας και των εισφορών.
Αυτή η λογική βασίζεται στην αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης: σήμερα μπορεί να στηρίζεις εσύ το σύστημα, αύριο μπορεί να χρειαστεί να σε στηρίξει εκείνο.
Σήμερα η Ελλάδα κάνει το αντίθετο.
Το κράτος αποσύρεται από βασικούς τομείς και αφήνει την καθημερινή ζωή στα χέρια της αγοράς. Η υγεία και η παιδεία ακριβαίνουν, η εργασία γίνεται πιο αβέβαιη και το κόστος ζωής αυξάνεται συνεχώς. Πολλοί άνθρωποι δουλεύουν περισσότερο, αλλά ζουν χειρότερα. Δεν φτωχαίνουμε επειδή δεν προσπαθούμε, αλλά επειδή οι κανόνες λειτουργούν εις βάρος μας.
Αυτή η κατάσταση δεν είναι τυχαία. Είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών που βάζουν το κέρδος πάνω από τις ανάγκες της κοινωνίας. Όταν το κράτος παύει να προστατεύει, οι ανισότητες μεγαλώνουν και η ανασφάλεια γίνεται κανονικότητα.
Το κοινωνικό κράτος δεν είναι πολυτέλεια ούτε φιλανθρωπία. Είναι δικαίωμα. Είναι η βάση για μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο σταθερή και πιο ανθρώπινη.
Σε μια εποχή που όλα μετρώνται με οικονομικά μεγέθη, το ερώτημα παραμένει απλό και ουσιαστικό:
Εσύ τι επιλέγεις;
Νίκος Τσιούλας
Πρόεδρος ΣΕΒ Επανομής